کاشان آنلاین: در حالی که ویروس کرونا این بلیهی مرموز قرن، در موج دوم خود به طور تقریبی توانسته همه مرزهای بین المللی را درنوردد، یک عامل فرامرزی تاکنون به تنهایی توانسته با روشنگری در زمینه ریشه های انتقال و تبعات و عواقب مرگبار ابتلاء به آن، جهانی را از درغلتیدن به یک نسل کشی بزرگ نجات دهد.
صحبت از “رسانه ها”ست. پدیده ای که شاید نخستین بار با صنعت چاپ در غرب ریشه دواند و گستره‌ی آن بعدها به ایران عصر قاجار هم رسید و در این مسیر با خلق عنصر “خبرگزاری” در سرتاسر عالم از جمله با راه اندازی آن در ایران و عصر پهلوی اول، پدیده رسانه به تحولی شگرف رهنمون شد.
در عالم رسانه، از جمله کارکردهای این پدیده از” اطلاع رسانی و آموزش” نام می برند. با این گزاره، و با نگاهی دقیق‌تر به هفت ماه پشت سر گذاشته که به تقریب از جهانی شدن ویروس کرونا در عالم می‌گذرد، به روشنی می توان دریافت شانس بزرگ جهانیان در این برهه از زندگی بر روی کره‌ی خاکی، زیست “رسانه‌ها”در ابعاد مدرن و جهانی اش و با بهره گیری حداکثری از همه ترفند ها و تاکتیک ها و استفاده از همه فنآوری های موجود در عرصه اطلاع رسانی بود.
ویروس کرونا، از جمله سوژه هایی بود که برخی رسانه ها را در ماههای ابتدایی شیوع آن در اواخر سال گذشته،در قالب موضوع و پرونده به صرافت بررسی تاریخچه بیماری‌های مرگبار مسری در کشاکش تاریخ انداخت. آنها در آرشیو منابع مختلف، تاریخ را ورق زدند تا به طور مثال دریابیم ۱۰۰ یا ۱۵۰ سال پیش آبله و طاعون و وبا و حصبه با مملکت ما چه کردند یا به این پاسخ برسند که مردم آن دوره با آن سطح از فقر معیشتی و آگاهی و نوع و سبک گردش اطلاعات در آن عصر چگونه از این بیماری ها مطلع شدند و چه طور این امراض عاقبت به پایان رسیدند.
در تاریخ روایت است که طاعون و وبا در ایرانِ یک قرن پیش و از جمله در کاشان، جامعه انسانی زیادی را به کام مرگ کشید. می گویند مردمانِ حصبه و وبازده در کوچه ها راه می رفتند و ناگهان نقش بر زمین می شدند و تمام. می گویند شیوع طاعون و وبا در کنار حداقلی ترین سیستم بهداشت و درمان و در دوره ای که حکیم ها با نعنا و سنبل الطیب و بابونه طبابت می کردند، چنان همه گیر شد که در سطح کوچه ها، به مرور جنازه ها خودنمایی می کردند.
اگر چه در آن عصر تعدادی پزشک خارجی که بیشتر در خدمت درباریان و نجیب زاده گان بودند، نیز در ایران به چشم می خورد اما زمانه و عدم آگاهی شاید دو عاملی بود تا این دو بیماری- که به طور قطع در بلاد خارجه آن زمان پادزهر و دارو داشته اند- در ایران بی محابا بکُشند و هلاک کنند.
می گویند ۱۰۰ یا ۱۵۰ سال پیش به وقت شیوع وبا و طاعون، رمال ها و عریضه نویس‌ها و کف بین ها بین مردم چو انداختند که این دو بیماری، بلیه و عذاب خداست و از دایره چاره‌جویی آدمی بیرون است! همین جماعت در ماجرای آبله کوبی که امیرکبیر آن را در ایران اجباری کرد، تا توانستند بین عوام شایعه کردند که بچه های تان را واکسن نزنید که اجنه! وارد بدن می شوند و قص علیهذه.
وجود جامعه کم سواد و چه بسا بی سواد و همچنین سطح نازل بیداری و آگاهی عمومی در آن دوره به حدی بود که صدها روزنامه مثل «وقایع اتفاقیه» نیز نمی توانست به مردم بفهماند که طاعون و وبا با توفان و سیل و زلزله تفاوت دارند و بیماری با دارو و دوای ساخته دست بشر درمان پذیر است و این شاید از بداقبالی مردمان آن عصر و دوره بود.
به ایرانِ انتهای سال ۹۸ و نیمه نخست سال ۹۹ و جهان نیمه اول ۲۰۲۰ برگردیم. کرونا چنان رعشه ای دلهره آور بر زیست مردم جهان انداخت که دو جنگ جهانی هیچ گاه چنین توانی نداشتند! ویروس کرونا اگر چه تا اکنون بالای پنج و نیم میلیون نفر از مردم جهان را مبتلا و نزدیک به نیم میلیون نفرشان را هلاک کرده اما یک آن به این فکر کنیم اگر پدیده ای به نام “رسانه ها ” نبودند کرونا با آن سرعت انتقال با جهانیان چه می‌کرد؟
از زمان شیوع کووید ۱۹، روزی نبود که ابعاد و کیفیت این بیماری و نحوه شیوع و همچنین راههای پیشگیری از آن از طریق رسانه ها و «حوزه رسانه» در کسری از دقیقه حتی به اطلاع مردم جهان نرسد. اگر رسانه ها را به دو دسته “رسمیِ شناسنامه دار” و ” مجازیِ غیررسمی ” در فضای سایبر و مجازی دسته بندی کنیم، ابعاد کرونا هر روز توسط این دو طیف به اطلاع جهانیان با هر سطح و رده سواد رسید و می رسد.
مقایسه این داستان با شیوع آبله و طاعون و وبا و حصبه در ایرانِ یک قرن پیش که موج یک رسانه ها تازه در غرب در حال گسترش بود، این گزاره را پیش روی ما قرار می دهد که پدیده رسانه- در ابعاد بین المللی و فرامرزی- بار بخش بزرگی از مهار کرونا را به خوبی بر عهده گرفت، چه آن که کرونا اگر بیش از یک قرن پیش بر جهانِ بی بهره از موج گسترده رسانه ها چنبره می زد، شاید زندگی آدمیان بر کره خاکی به دست همین ویروس که ترمزی برای انتقال خود قائل نیست، پایان می پذیرفت.
*این مطلب پیش تر، در شماره ۵۴ نشریه “مردم سیلک” به تاریخ ۱۳ خرداد ۹۹ منتشر شده و اینک با اندکی تغییر در کاشان آنلاین بازنشر شده است.
